|
KARAR DESTEK SİSTEMLERİ (KDS)
Yöneticilerin, yönetsel problemlerin aşılması için kantitatif modelleri kullanma çabaları ile ortaya çıkan karar desteği, ilk J.D.Little (1970)’ın çalışması ile ortaya konulmuştur. En genel amacıyla KDS, yönetici konumundaki karar vericilerin karar vermelerinde yardımcı olan sistemlerdir.
Karar destek sistemleri ile ilgili değişik tanımlardan bazıları aşağıda verilmiştir:
Kullanıcıya karar verme işlemlerinde destek sağlamak amacıyla, karar modellerini ve verileri kolay erişimi sağlayan etkileşimli bir sistemdir.
Karar verme sürecinde yönetime destek vermek için hedeflenen bilginin üretilmesi ve sunulması için kullanıcı etkileşimli yazılım ve donanım vasıtalarının bütünleşik kümesinden oluşan etkileşimli bilgi sistemleridir.
Karmaşık problemleri çözebilmek için insan zekası bilgi teknolojisi ve yazılımın etkileşim içerisinde olacak şekilde harmanlandığı sistemdir.
KDS’nin amacı; karar vericinin yerini almak yada ona belli bir sonuç kabul ettirmek değil, çözüm altarnetifleri sunabilecek etkileşimli ortamları sağlamaktır.
Model- odaklı ve veri-odaklı olmak üzere iki tip KDS vardır. Model-odaklı KDS; “Şayet… ise (what if)” ve diğer farklı analizlerin yapılması için bazı modeller kullanan büyük organizasyonel bilgi sistemlerinden bağımsız, tek başına sistemlerdir. Veri- odaklı KDS; büyük organizasyon sistemlerde bulunan büyük veri havuzlarına analiz eden sistemlerdir. Bu sistemler, daha önceden büyük miktarlardaki verilerde saklı kalan faydalı bilgilerin çıkarılarak, kullanıcılara karar verme desteği sağlayan sistemlerdir. Veri işleme sistemlerinden elde edilen veriler, bu amaç için genellikle veri deposunda toplanır.
KDS’NİN ÖZELLİKLERİ
1. Geleceği planlamaya yöneliktir.
2. Yarı yapısal ve yapısal olmayan kararlarda kullanılır.
3. Karar vericinin yerine geçmekden ziyade ona karar vermesinde yardımcı olur.
4. Karar verme prosesinin tüm aşamalarını destekler.
5. Kullanıcın kontrolü altındadır.
6. Veri ve model tabanlarına erişimlidir.
7. Veri inceleme ve çözüm üretmede analitik modeller kullanır.
8. Kullanıcı etkileşimlidir.
9. Yoğun olarak stratejik ve taktik düzeyde yöneticiler için gerektiğinde düzeyler arası entegrasyonada destek vererek karar verme desteği sağlar.
10. Birden fazla bağımsız yada birbirine bağımlı kararlar için destek sağlayabilir.
11. Bireysel, grup tabanlı karar verme desteği sağlar.
12. Kullanım kolaylığı sağlar.
13. Değişen şartlara ve karar durumlarına uyum sağlayabilecek esnekliktedir.
14. Düzensiz ve planlanmamış zaman aralıklarında kullanılabilir.
KDS’NİN TEMEL BİLEŞENLERİ
Kullanıcı İç ve dışsal
veri tabanları
Tipik bir KDS üç bileşene sahiptir: Bunlar; veri yönetimi, model yönetimi ve diyalog yönetimidir.
Veri Yönetimi; karar vericinin belli bir kararı verebilmesi için, ilgili verinin getirilmesi, saklanması ve organize edilmesi ile ilgili değişik faaliyetlerin yerine getirildiği bir KDS bileşenidir. Bu bileşenin faaliyetlerini yerine getiren iki önemli alt sistem; veri tabanı ve veri tabanı yönetim sistemdir. KDS veri tabanı, bir kişisel bilgisayara yerleştirilecek kadar küçük bir veritabanı ya da çok büyük veri ambarı şeklinde olabilir. Veri tabanı yönetim sistemi, dosyalar ve veri tabanlarında organize edilen çok sayıdaki verinin idare edilmesini sağlar. Kullanıcının, bir sorgulama dili vasıtasıyla veritabanıyla etkileşerek arzu ettiği verileri yakalayabilmesi, bu sistem sayesinde olmaktadır.
Model Yönetimi; KDS için analitik yetenek sağlayan değişik kantitatif modellerin getirilmesi, saklanması ve organize edilmesi ile ilgili faaliyetlerin yerine getirildiği bir KDS bileşenidir. Bu bileşenin iki önemli alt sistemi; Model Tabanı ve Model Tabanı Yönetim Sistemidir. Model tabanı, KDS’nin değişik analizler yapması için kullandığı çeşitli istatistiksel, finansal, matematiksel ve diğer kantitatif modelleri içermektedir. Model tabanı yönetim sistemi, analitik araç gruplarının idare edilmesinde kullanılır. Bu sistem, veri ve önemli parametrelerin modellere girişini kolaylaştırdığı gibi, değişik modellere kolayca erişimi ve birden fazla modelin sıralı işlenmesinide sağlayabilir.
Diyalog Yönetimi; kullanıcı ile KDS’nin iletişimini sağlayan KDS bileşenidir. Kullanıcının sistemle doğrudan temasda bulunduğu tek bileşendir. Bu bileşen, temel olarak girdi-çıktı araçları, konuşma-sorgulama dili işleyicisi, diyalog üretme ve yönelteme araçlarını içerir. Kullanıcıdan gelen işlem komutlarını konuşma dili işleyicisinden geçirerek bilgisayar programlarına dönüştürür. Bu programlar doğrultusunda model yönetimi ve veri yönetimi ile ilişki kurar ve kullanıcının istediği bilgileri oluşturur. Bu bilgiler, yine konuşma dili işleyicisinden geçirilerek görüntü-çıktı oluşturma komutlarına dönüştürülürler. Dolayısıyla yazıcı ve grafik çıktı araçları yardımıyla elde edilmiş sonuçlar, kullanıcıya iletilmiş olacaktır.
Kullanıcı; karar destek sistemini yöneten kişidir. Kullanıcı, karar problemi hakkında karar verici pozisyondadır. Ele aldığı problemin gerekleri doğrultusunda karar destek sistemini kullanarak sonuç raporlarından veya tablo analizlerinden hareketle, alternatif çözümler içerisinden en iyiyi bulmaya çalışır. KDS’ye örnek olarak, coğrafi bilgi analiz sistemi, portföy yönetim sistemi, stratejik finansal planlama sistemi vb. sayılabilir.
|
